Wrzesień 1939 - styczeń 1943 Emanuel Ringelblum ps. „Edzio”, „Menachem” (ur. 21 listopada 1900 w Buczaczu, zm. ok. 10 marca 1944 w Warszawie) - polsko-żydowski historyk, pedagog i działacz społeczny, twórca podziemnego archiwum getta warszawskiego, zamordowany przez niemieckich okupantów. Ringelblum był historykiem i działaczem społecznym. Urodzony w 1900 r. w Buczaczu, studia ukończył na Uniwersytecie Warszawskim. Jego doktorat dotyczył historii Żydów w Warszawie, a kolejna książka - Żydów w powstaniu kościuszkowskim. Pracował jako nauczyciel gimnazjalny, był też założycielem warszawskiego oddziału JIWO - Żydowskiego Instytutu Naukowego w Wilnie. Jako radykalny lewicowiec związał się z partią Poalej Syjon-Lewica. W 1938 r. z ramienia Jointu organizował pomoc dla wygnanych z Niemiec polskich Żydów, przebywających w obozie przejściowym w Zbąszyniu. W chwili wybuchu wojny Ringelblum uczestniczył w Kongresie Syjonistycznym w Genewie, jednak wrócił do kraju. Włączył się w działalność Żydowskiej Samopomocy Społecznej, był członkiem konspiracyjnego Komitetu Antyfaszystowskiego, uczestniczył w tworzeniu Żydowskiej Organizacji Bojowej. Najważniejszym dziełem Ringelbluma było utworzenie jesienią 1940 roku podziemnego Archiwum Getta Warszawy. Skupiona wokół niego grupa intelektualistów działała pod kryptonimem "Oneg Szabat" (hebr. radość soboty). Jej celem było dokumentowanie życia getta, wkrótce jednak miało się okazać, że oznacza to dokumentację zagłady Żydów. "Oneg Szabat" sporządzało regularne biuletyny informacyjne i raporty, przekazywane również władzom Polskiego Państwa Podziemnego; uruchomiło również obszerny program badawczy losów Żydów pod okupacją niemiecką. Dziełem Ringelbluma była kronika getta warszawskiego. Podczas powstania w getcie warszawskim Ringelblum został schwytany przez Niemców i wywieziony do obozu pracy w Trawnikach. Jego ucieczkę stamtąd zorganizowała żydowska konspiracja przy pomocy "Żegoty". Ostatnim schronieniem Ringelbluma i jego rodziny był bunkier "Krysia" (od słowa "kryjówka") zbudowany przez Mieczysława Wolskiego z inicjatywy Żydowskiej Samopomocy Społecznej. Na mapie konspiracyjnej Warszawy było to miejsce wyjątkowe. W bunkrze o powierzchni 28 m2, wyposażonym w kuchnię, bieżącą wodę i światło znajdowały się prycze dla 34 osób. W opiekę nad ukrywającymi się zaangażowana była cała rodzina Wolskich. W ukryciu Ringelblum nieustannie pisał. Przy karbidowej lampce w bunkrze "Krysia" postało jego ostatnie dzieło "Stosunki polsko-żydowskie w czasie drugiej wojny światowej". Kryjówkę przy ul. Grójeckiej 81 Niemcy wykryli na skutek donosu. Wszystkich Żydów oraz Mieczysława Wolskiego i dwoje członków jego rodziny wywieźli do więzienia Pawiak. Kilka dni później, najprawdopodobniej 10 marca 1944 roku, rozstrzelano ich w ruinach getta. Archiwum Ringelbluma, ukryte w 1942 i 1943 roku, w większej części ocalało. Dwie części odnaleziono po wojnie - trzecia zaginęła. W 1999 roku Podziemne Archiwum Getta Warszawy zostało wpisane na prowadzoną przez UNESCO listę "Pamięć Świata". W 1997 r. Żydowski Instytut Historyczny zainicjował pełną naukową edycję Archiwum Ringelbluma. Do dziś ukazały się 32 tomy.